Saparmurat Atayeviç Türkmenbaşı (Niyazov) (Türkmence: Saparmyrat Ataýewiç Türkmenbaşy Nyýazow), (19 Şubat 1940 – 21 Aralık 2006). 1991-2006 yılları arasındaki 15 yıl boyunca Türkmenistan Cumhurbaşkanlığı görevinde bulundu.

Yaşamı ve siyasi kariyeri

Saparmurat Niyazov 1940 yılında bir işçi ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası II. Dünya Savaşı'nda öldürüldü. Ailesinin diğer fertleri, 1948 yılında meydana gelen Aşkabat depreminde öldü. İlk önce yetimhanede, sonra uzak aile fertlerinin evinde büyüdü.

Leningrad Teknik Üniversitesi'nden Enerji mühendisi unvanı ile mezun oldu. Bundan sonra Aşkabat yakınlarındaki Bezmein enerji tesislerinde çalıştı. Daha sonra Komünist Parti üyesi oldu. 1985 yılında Türkmenistan Milletvekilleri Konseyi Başkanlığı'na atandı. Daha sonra Türkmen Komünist Partisi'nin Merkez Komite I. Sekreterliği'ne seçildi. 13 Ocak 1990 tarihinde Cumhuriyetin yüksek yargı organı olan Yüksek Sovyet başkanlığına atandı.

Cumhurbaşkanlığı dönemi

27 Ekim 1990 günü yapılan seçimlerde Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanlığına seçildi. 27 Ekim 1991'da Türkmenistan Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan ettikten sonra cumhurbaşkanlığı görevine devam etti. 21 Haziran 1992 yılında yeni bir anayasanın kabulü için yapılan yeni cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların %99.9'unu aldı. 22Ekim1993 tarihinde kendisini Türkmenbaşı ilan etti. Bu tanımı bir çeşit soyadı veya bir san olarak yaşamının geri kalan bölümünde kullandığı gibi Türkmenistan'ın Krasnovodsk kentinin adını Türkmenbaşı olarak değiştirdi ve Ocak ayının adını Rusça'dan gelen Yanvar yerine Türkmenbaşı olarak değiştirdi.

Saparmurat Türkmenbaşı Türkmenistan'ın yeni bir ulusal kimliğe ihtiyacı olduğuna inanıyordu. Bu kimliği kendi kişiliğinin etrafında oluşturmaya çalıştı. Kendisini Türkmenlerin Atatürk'ü gibi görmekteydi. Türkmenbaşı ismi de zaten Atatürk'ün Türkmence karşılığı sayılabilir. Saparmurat Türkmenbaşı'nın büyük boy portreleri Türkmenistan'ın her köşesine asıldı. Kendisinin ve annesinin heykelleri her yere dikildi. Ruhname adıyla yazdığı kendi yaşamını, ülkülerini ve yaşam felsefesini anlatan kitap bütün okullarda kılavuz niteliğinde öğrencilere okutulmağa başlandı. Türkmence ayların isimleri değiştirildi ve sadece Ocak ayının ismi Türkmenbaşı yapılmakla kalmadı, Nisan ayı annesinin adı olan Kurbansultan, Eylül ayı da yazdığı kitabın adı olan Ruhname olarak değiştirildi. Haftanın günleri de Saparmurat Türkmenbaşı'nın emriyle Dinçgün, Başgün, Yaşgün gibi adlarla değiştirildi.

Türkmenistan dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerinden birine sahiptir. Türkmenbaşı halka su, doğal gaz ve elektriğin ücretsiz olarak dağıtılmasını sağladı. Ancak buna rağmen Türkmen halkının yaşam koşullarında büyük bir gelişme sağlayamadı.

Kalp ilacı kullandığı bilinen Türkmenbaşı, yapılan resmî açıklamaya göre, 21 Aralık 2006'da yerel saatle 01:10'da (20:10 GMT) kalp krizinden öldü.